Most na Zwierzynieckiej. 1912.

Żegnaj Rudawo. W 1912 roku koryto rzeki biegnące ulicą Retoryka znalazło się pod ziemią stając się częścią miejskiej kanalizacji. Odtąd Rudawa płynie już tylko przekopem pokrywającym się mniej więcej ze swoją pierwotną południową odnogą. Została wyproszona z centrum Krakowa i uregulowana. Już nie łączy się z Wisłą pod Wawelem. Ma teraz tylko jedno ujście, pod klasztorem Norbertanek.

Rudawa to być może najważniejsza rzeka w historii Krakowa. Tafla Wisły zawsze znajdowała się poniżej miasta. Stąd z gospodarczego punktu widzenia była dosyć bezużyteczna. Nurt Wisły nie mógł napędzać miejskich młynów ani zasilać w wodę obronnej fosy. Co innego Rudawa. Już w XIII wieku wybudowano jej północne sztuczne koryto zwane Młynówką Królewską, którego początek znajdował się w Mydlnikach. Przepływając przez środek miasta Młynówka mieliła w młynach mąkę, napędzała folusze ubijające sukno i była motorem różnego rodzaju innego rzemiosła. W XIV wieku w okolicach wylotu dzisiejszej ulicy Garbarskiej przy Plantach wybudowano rurmus – napędzane kołem wodnym urządzenie, które zasilało pierwszy w Polsce wodociąg (działający model rurmusu można zobaczyć w muzeum w Podziemiach Rynku). Wreszcie Młynówka Królewska pełniła funkcje obronne dostarczając wodę do systemu miejskich fos. System wodny przedlokacyjnego Krakowa można zobaczyć na poniższej mapce:

Przebieg naturalnego koryta Rudawy na terenie Krakowa został opisany w artykule Rudawa i Dom Egipski. Obie odnogi łączyły się w miejscu obecnego skrzyżowania ulic Wenecja i Garncarskiej. Odtąd rzeka przepływała jeszcze pod trzema mostami: na ulicy Wolskiej (obecnie J. Piłsudskiego), ulicy Smoleńsk i Zwierzynieckiej. Ten ostatni możemy zobaczyć na zdjęciu.

Niestety rzeka przemierzająca środek miasta kilka metrów od zabudowań to nie tylko korzyści, ale i kłopoty. Częste powodzie, siedlisko zarazków powodujących epidemie, spadek znaczenia gospodarczego po rewolucji przemysłowej sprawiły, że podjęto decyzję o zasypaniu Młynówki. Impulsem była powódź w 1903 roku. W latach 1910-1912 ten sam los spotkał pozostałe koryto Rudawy na odcinku od Błoń do ujścia pod Wawelem.

Widoczne na zdjęciu prace to budowa kanału w miejscu gdzie jeszcze niedawno Rudawa płynęła wzdłuż ulicy Retoryka. Dzisiaj poruszając się pod ziemią tym kolektorem kanalizacyjnym możnaby dotrzeć aż na osiedle Azory.

Patrząc na zdjęcie możemy zauważyć, że zmiany dotknęły nie tylko rzekę. Widoczna po lewej willa Medyńskich znajdująca się na placu Kossaka pod numerem 6 w 1923 roku została powiększona o dwie kondygnacje. Zachowano jednak jej pierwotny kształt. Niestety inwestor kamienicy na rogu ulic Retoryka i Zwierzynieckiej nie był już dla niej tak łaskawy.

Most na ulicy Zwierzynieckiej został uwieczniony na innej fotografii, tym razem autorstwa Ignacego Kriegera, pochodzącej ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.

W tle widoczny jest ceglany budynek nieistniejącej już rogatki zwierzynieckiej. Naprzeciwko miejsca, w którym stał obecnie znajduje się Dom Handlowy Jubilat.

Dzięki pomocy twórców świetnego facebookowego serwisu Dawny Kraków udało się ustalić, że autorem wyjątkowego zdjęcia dzisiejszego wpisu jest prawie na pewno Edmund Grünhauser (1862-1940), jeden z pionierów krakowskiej fotografii, który przy ulicy Szewskiej 2 prowadził Warszawski Skład Przyborów Fotograficznych.

Udostępnij post: