Plac św. Ducha. 1892.

Tym razem cofniemy się w czasie bardzo daleko. Samo zdjęcie zostało wykonane w XIX wieku, a obiekt który przedstawia swoją historię rozpoczął jeszcze przed lokacją Krakowa. Choć pierwsza wzmianka o Kościele Świętego Ducha pochodzi z 1333 roku, to sam kompleks klasztorno-szpitalny duchaków zaczął powstawać w 1244 roku, kiedy biskup krakowski Prandota sprowadził Zakon Kanoników Regularnych Św. Ducha do istniejącego już kościoła Św. Krzyża. Jako że byli zakonem szpitalnym Duchacy szybko zabrali się do pracy i zaczęli wznosić obok kościoła klasztor wraz ze szpitalem. Warto wspomnieć, że posiadali liczne podkrakowskie wsie i to od nich wzięła się nazwa Woli Duchackiej. Lokacja Krakowa miała miejsce w 1257 roku, kompleks więc powstał jeszcze poza miastem. W obrębie murów obronnych Krakowa znalazł się dopiero pod koniec XIII wieku.

W 1528 roku cały kompleks, w tym kościół Św. Ducha strawił pożar. Odbudowę sfinansowano z miejskiej kasy, ale w zamian za to miasto przejęło zarząd nad szpitalem, który po odbudowie stał się też największym w Krakowie.

Kościół połączony był ze szpitalem łukiem arkadowym, dzięki czemu chorzy łatwo mogli brać udział w nabożeństwach. W XVIII wieku kościół został wzbogacony o barokowe elementy. Nie był to jednak dobry czas dla samego szpitala. Panujące w nim warunki były wówczas tak fatalne, że w 1783 decyzją prymasa duchacy zostali stąd usunięci i zastąpieni przez księży emerytów. Rok później kościół Św. Ducha został wyłączony z kultu, a w kolejnym roku szpital przeniesiono do pobliskiej dzielnicy Wesoła, gdzie do niedawna działała klinika uniwersytecka przy ulicy Kopernika. Część opuszczonych zabudowań szpitalnych wydzierżawiono pod manufakturę sukienną, a w samym kościele znalazł się skład wełny.

W 1827 roku kompleks stał się własnością miasta. Ponownie zaczął funkcjonować tu szpital miejski, jednak w 1879 roku ostatecznie przeniósł się na Wesołą. Budynki pełniły od tego czasu najróżniejsze funkcje, były tu szkoły, magazyny, a nawet areszt miejski. Kościół podzielono na dwa piętra. Znalazły się w nim biura i mieszkania. Przyglądając się uważniej pierwszemu zdjęciu można wypatrzyć lampę stojącą w jednym z okien na pierwszym piętrze.

W 1886 roku krakowscy radni zadecydowali (17 głosów za, 15 przeciw), że w miejscu klasztornych zabudowań powstanie okazały Teatr Miejski. Decyzja wywołała protesty ludzi nauki i kultury, a także zwykłych mieszkańców. Jan Matejko zaproponował, że wyremontuje budynek kościoła za własne pieniądze. Gdy jego propozycja została odrzucona zrzekł się honorowego obywatelstwa Krakowa i oświadczył, że nie będzie już nigdy wystawiać tutaj swoich obrazów.

W 1888 roku przestał istnieć szpital, a gdy w 1892 roku rozbierano kościół Św. Ducha obok powstawał już teatr. Widać to zresztą na zdjęciu archiwalnym. Kościół i szpital można zobaczyć na akwareli Klemensa Bąkowskiego z 2. poł. XIX w. Poniżej akwareli znajduje się fragment planu miasta Krakowa z 1848 roku z widocznymi zabudowaniami na placu Św. Ducha.

 

 

Zdjęcia archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego.

 

Udostępnij post:

One Comment

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *